• ดู
ก่
อนภิ
กษุ
ทั้
งหลาย ทางเหล่
านี้
แล คื
อข้
อปฏิ
บั
ติ
อั
นเป็
นทางสายกลาง ซึ่
งสามารถทำ
�ดวงตาคื
อ
ปั
ญญา ทำ
�ญานเครื่
องรู้
ให้
เป็
นไปเพื่
อใจสงบระงั
บจากกิ
เลส เพื่
อความรู้
ยิ่
ง เพื่
อความรู้
ดี
และ
เพื่
อทำ
�ให้
กิ
เลสดั
บไปจากจิ
ตคื
อเข้
าสู่
พระนิ
พพาน ที่
ตถาคตรู้
แล้
วด้
วยปั
ญญาอั
นยิ่
ง ฯ
• ดู
ก่
อนภิ
กษุ
ทั้
งหลาย สภาวะเหล่
านี้
แลเป็
นตั
วทุ
กข์
อย่
างแท้
จริ
ง คื
อ
• ความเกิ
ด ก็
เป็
นทุ
กข์
• เมื่
อความแก่
เข้
ามาถึ
ง ก็
เป็
นทุ
กข์
• เมื่
อความตายเข้
ามาถึ
ง ก็
เป็
นทุ
กข์
• เมื่
อความเศร้
าโศก ความรำ
�ไรรำ
�พั
น ความเสี
ยใจ และ ความคั
บแค้
นใจ
เกิ
ดขึ้
นมา ก็
เป็
นทุ
กข์
• เมื่
อประสบพบกั
บสิ่
งที่
ไม่
ชอบใจ ก็
เป็
นทุ
กข์
• เมื่
อพลั
ดพรากจากสิ่
งอั
นเป็
นที่
รั
กที่
ชอบใจ ก็
เป็
นทุ
กข์
• และแม้
คิ
ดปรารถนาอยากได้
สิ่
งใด แต่
ไม่
ได้
สิ่
งนั้
นสมปรารถนา ก็
เป็
นทุ
กข์
• กล่
าวโดยย่
อแล้
วก็
คื
อ การหลงคิ
ดว่
าร่
างกายเป็
นของเราของเขานั่
นแล
เป็
นตั
วทำ
�ให้
ใจเกิ
ดทุ
กข์
อย่
างแท้
จริ
ง ฯ
• ดู
ก่
อนภิ
กษุ
ทั้
งหลาย ก็
ตั
ณหาคื
อความอยากไม่
มี
ที่
สิ้
นสุ
ดที่
มี
อยู่
ในใจนี้
แล
เป็
นต้
นเหตุ
ทำ
�ให้
ใจเกิ
ดทุ
กข์
อย่
างแท้
จริ
ง
• คื
อ มี
ความอยากเวี
ยนว่
ายตายเกิ
ดอยู่
รำ
�ไป และ มี
ความกำ
�หนั
ดยิ
นดี
ใน
รู
ป เสี
ยง กลิ่
น รส สั
มผั
ส ที่
น่
ารั
กน่
าปรารถนา ก็
เป็
นเหตุ
ทำ
�ให้
ใจเกิ
ดทุ
กข์
• สิ่
งใดที่
ยั
งไม่
มี
ก็
คิ
ดอยากจะให้
มี
ขึ้
นมา อย่
างนี้
ก็
ทำ
�ให้
ใจเกิ
ดทุ
กข์
• และเมื่
อมี
ทุ
กอย่
างสมปรารถนาแล้
ว ก็
อยากจะให้
ทุ
กอย่
างคงทนอยู่
ตลอดไป เมื่
อมั
นจะต้
อง
สลายหายไป ก็
ร้
อนใจไม่
อยากให้
เป็
นเช่
นนั้
น อย่
างนี้
ก็
ยิ่
งทำ
�ให้
ใจเกิ
ดทุ
กข์
หนั
กขึ้
นอี
ก ฯ
• ดู
ก่
อนภิ
กษุ
ทั้
งหลาย การดั
บตั
ณหาความอยากให้
หมดไปจากใจด้
วยการ ละ วาง ปล่
อย และ
ไม่
คิ
ดยิ
นดี
พั
วพั
นอยู่
กั
บตั
ณหาความอยากนั้
นอี
กเด็
ดขาด คื
อ การดั
บทุ
กข์
ให้
หมดไปจากใจ
ได้
อย่
างแท้
จริ
งฯ
• ดู
ก่
อนภิ
กษุ
ทั้
งหลาย ข้
อปฏิ
บั
ติ
เพื่
อนำ
�กิ
เลสให้
หมดไปจากใจนี้
มี
๘ อย่
าง คื
อ ปั
ญญาอั
นเห็
นชอบ
ความดำ
�ริ
ชอบ วาจาชอบ การงานชอบ การเลี้
ยงชี
วิ
ตชอบ ความเพี
ยรชอบ การระลึ
กชอบ และ
การตั้
งจิ
ตไว้
ชอบ คื
อข้
อปฏิ
บั
ติ
เพื่
อนำ
�ใจให้
หมดจากกิ
เลส และ ดั
บความทุ
กข์
ได้
อย่
างแท้
จริ
ง ฯ
• ดู
ก่
อนภิ
กษุ
ทั้
งหลาย ดวงตาคื
อปั
ญญาเห็
นธรรม และการกำ
�หนดรู้
ความหยั่
งรู้
เหตุ
ผล ตลอดถึ
ง
ความรู้
แจ้
ง และความมี
ใจสว่
าง ในธรรมทั้
งหลาย ที่
ไม่
เคยรู้
มาก่
อน ได้
เกิ
ดขึ้
นในปั
ญญาของเรา
แล้
วอย่
างนี้
ว่
า “ความเกิ
ด แก่
เจ็
บ ตาย ความเศร้
าโศก ความร่ำ
�ไรรำ
�พั
น ความเสี
ยใจ และความ
คั
บแค้
นใจ เป็
นตั
วทุ
กข์
อย่
างแท้
จริ
ง” ฯ
(๑๑)
่
่